De enige betrouwbare, vrij algemeen voorkomende, redelijk bestudeerde en misschien te vermijden trigger van migraineaanvallen is de menstruatie. De meeste vrouwen met migraine merken dat ze tijdens de menstruatie frequenter en ernstiger migraine hebben dan op andere dagen van de cyclus. Er zijn vrouwen voor wie migraine vrijwel exclusief aan de menstruatie is gekoppeld, en vrouwen bij wie maar een deel van de migraineaanvallen samengaat met de cyclus. Maar dat de oestrogeendaling bij de menstruatie een veelvoorkomende trigger is, daaraan twijfelt vrijwel niemand.
Migraine en zwangerschap
In de zwangerschap, een hormonaal vrij stabiele toestand, beleven veel vrouwen met migraine een grote afname van hun migraine. Na de bevalling fluctueert het oestrogeen weer en komt de migraine terug. Uitschakeling van de menstruele cyclus lijkt dus een logische aanpak van migraine. De meest effectieve oplossing om migraine gekoppeld aan hormoonschommelingen tegen te gaan is een zwangerschap. Deze lichaamseigen oplossing voor hormoonschommelingen werkt veel beter dan de medische aanpak, met chemisch nagemaakte hormonen. De anticonceptiepil is de meest gebruikte methode om de cyclus te reguleren, meestal met het doel om zwangerschap te voorkomen. Traditionele anticonceptiepillen slik je drie weken, en dan volgt een stopweek waarin een soort menstruatie optreedt. In de stopweek neem je geen hormonen, en daalt dus de spiegel van het hormoon oestrogeen. Dat kan migraine uitlokken. Inmiddels is bekend dat er geen goede reden is om deze stopweek in te lassen en dat de anticonceptiepil prima continu gebruikt kan worden. In de praktijk noemt men dat vaak ‘de pil doorslikken’.
De anticonceptiepil en hormoonspiraaltje
Ik betwijfel of het antimigraine-effect van de anticonceptiepil het rechtvaardigt om deze alleen om die reden te slikken. Er zitten immers ook risico’s en nadelen aan de anticonceptiepil. Maar vrouwen die hem toch al drie weken op en één week af slikken, raad ik vaak aan om een doorslikregime te proberen. Vrouwen die migraine met aura hebben, hebben door de anticonceptiepil een iets verhoogde kans op trombose of een beroerte, zeker als ze ook roken. Of migraine met aura een reden is om de pil echt af te raden is niet zeker, maar de combinatie van migraine met aura, roken en de pil is onverstandig. Het roken zou dan overigens als eerste moeten wijken, lijkt me.
Het hormoonspiraaltje (iud) is een plastic ankertje dat in de baarmoeder wordt geplaatst en door afgifte van hormonen veel of alle menstruatie voorkomt. Ik merk dat migrainepatiënten vaak minder klachten hebben na plaatsing van een hormoonspiraal. Als het een passende vorm van anticonceptie is, raad ik migrainepatiënten aan dit te proberen. Ook als je nog geen kinderen hebt gekregen, kan een iud door de gynaecoloog geplaatst worden. Helaas is er nog geen goed wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het nut van de iud bij migraine.
Chemische of operatieve uitschakeling van de eierstokken (ovariëctomie) is in theorie een methode om van alle hormoonschommelingen af te zijn. Ieder jaar kom ik wel een wanhopige patiënte tegen die dit overweegt. Helaas werken behandelingen die rationeel goed zouden moeten werken, niet altijd zoals je zou willen. Het is goed mogelijk dat na verwijdering van de eierstokken je migraine gewoon doorgaat. Mede om die reden zal een gynaecoloog meestal weigeren deze ingreep uit te voeren wanneer migraine de enige reden is, ook al omdat een radicale overgang op jonge leeftijd allerlei andere gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Oestrogeen beschermt tegen hart- en vaatziekten en botontkalking en heeft veel andere nuttige functies in het lichaam. Je kunt dus beter zorgen voor minder schommelingen van je oestrogeen dan de productie helemaal stopzetten.
De menopauze
De menopauze is voor vrouwen met migraine meestal niet zo’n goede tijd. In deze periode zijn er nog steeds — onregelmatige — fluctuaties in het oestrogeen en vaak onvoorspelbare migraineaanvallen. Ik heb wel eens een lezing van twee uur bijgewoond van een hoogleraar die zich helemaal op onderzoek van de menopauze had gericht. Het werd me door die lezing vooral duidelijk dat we van de menopauze nog maar heel erg weinig weten. Na de menopauze kan het met migraine veel beter gaan, maar dat hoeft niet. Er zijn immers ook vrouwen van tachtig jaar met migraine. Dat het bij vrouwen met migraine allemaal om oestrogeenschommelingen draait, is dan ook te simpel gedacht. Ook andere hormonen, zoals oxytocine, spelen waarschijnlijk een rol. Oxytocine voorkomt dat cgrp vrijkomt, de stof die zo’n cruciale rol speelt bij het optreden van migraineaanvallen. Het is ook niet zo dat oestrogeen bij mannen niet aan de orde is: ook mannen maken een beetje oestrogeen aan.
De effecten van oestrogeen schommelingen
Hoewel er enige aanwijzingen zijn dat mannen met migraine wellicht gemiddeld wat meer oestrogeen en wat minder testosteron in hun lijf hebben dan mannen zonder migraine, schommelt de oestrogeenwaarde in het bloed bij hen zeker niet zo sterk als bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Ook hier laat de wetenschap ons nog met veel vragen zitten. Sommige vragen over de relatie tussen hormonen en migraine zouden we misschien kunnen beantwoorden als er goed onderzoek naar de ervaring van transgenders met migraine was gedaan. Helaas is dat nog niet het geval. Wat we verwachten, en wat ook wel beschreven is: in de groep die van man naar vrouw gaat, en daarom oestrogeen krijgt, neemt migraine vaak toe, ook al hebben ze geen menstruatie of oestrogeenschommelingen. In de groep die van vrouw naar man gaat, en die dus testosteron krijgt, neemt migraine vermoedelijk af.
Van oestrogeen moet je als migrainepatiënt dus niet te veel en niet te weinig hebben, en dan nog graag met zo min mogelijk schommelingen. In het kielzog van oestrogeen lopen andere hormonen mee, zoals oxytocine, die misschien ook een rol spelen wanneer migraineaanvallen optreden. De behandeling van migraine met hormonen is grotendeels experimenteel en het resultaat is helaas vrij onvoorspelbaar. Toch verwijs ik regelmatig migrainepatiënten naar de gynaecoloog en kom ik regelmatig vrouwen tegen die daar erg veel baat bij hebben gehad. Gelukkig zijn er gynaecologen met speciale interesse in hormonen en migraine.
Vind je het artikel leuk? Deel het op social media!
Heb je last van migraine?
Doe de migraine test
Met de migraine test weet je meteen of je migraine hebt en wat de impact van een effectieve behandeling op jouw leven zal zijn
Heb je vragen?
Neem vrijblijvend contact op
Twijfel je ergens over of heb je vragen? We ondersteunen je graag op je pad naar verlichting van je migraine. Op naar een leven met minder klachten.
